Przemysław Wenerski
Nowe przepisy oznaczają fundamentalną zmianę w sposobie naliczania pieniędzy, które będą napływały do samorządowych budżetów. Ustawa wprowadza zasadniczą zmianę w sposobie ustalania dochodów JST z tytułu udziałów w podatkach dochodowych. Dochody te mają być obliczane jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST, podczas gdy do tej pory dochód samorządów z tytułu udziału w PIT i CIT naliczany był na podstawie podatku należnego.
"To samorządy budują jakość codziennego życia Polek i Polaków"
Projekt nowej ustawy powstał w Ministerstwie Finansów. Poprzedziły go konsultacje ze środowiskami samorządowymi, m.in. z organizacjami zrzeszającymi JST.
- To samorządy budują jakość codziennego życia Polek i Polaków. Odpowiadają za edukację, organizują lokalny transport, utrzymują parki, a w wielu miejscowościach są jedynym animatorem powszechnie dostępnej kultury. Samorządy budują i utrzymują lokalne drogi, odpowiadają za zapewnienie podstawowej ochrony zdrowia - mówił latem ub.r., podczas prezentacji projektu ustawy minister finansów Andrzej Domański.
Nowa kategoria: miasta na prawach powiatu. Jak dzielone będą pieniądze dla samorządów?
Zgodnie z ustawą wysokość udziału w podatku PIT będzie wynosić:
- dla gmin 7 proc.,
- dla miast na prawach powiatu 8,6 proc.,
- dla powiatów 2 proc.,
- dla województw 0,35 proc.
Z kolei w przypadku podatku CIT te wskaźniki te wyniosą:
- dla gmin 1,6 proc.,
- dla miast na prawach powiatu 2,2 proc.,
- dla powiatów 1,7 proc.,
- dla województw 2,3 proc.
Nowością jest wydzielenie miast na prawach powiatu jako osobnej kategorii jednostek samorządu terytorialnego.
Według wyliczeń resortu finansów nowe przepisy spowodują, że w 2025 r. dochody JST wzrosną o 24,8 mld zł w stosunku do obowiązującego wcześniej systemu, każdy samorząd będzie miał zagwarantowane wyższe dochody niż obecnie, a w perspektywie najbliższej dekady dochody JST wzrosną o ponad 345 mld zł.
Kwota rocznego dochodu jednostki samorządu terytorialnego z tytułu udziału w PIT będzie ustalana "poprzez przemnożenie zwaloryzowanych dochodów podatników zamieszkałych na obszarze danej JST za rok bazowy przez określoną procentowo wysokość udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych".
Mechanizm waloryzacji będzie uwzględniać wskaźnik dynamiki przeciętnego wynagrodzenia i wskaźnik dynamiki zatrudnienia. Analogicznie ma być ustalana kwota rocznego dochodu samorządów z tytułu udziału w CIT, choć waloryzacja w tym przypadku ma uwzględniać dynamikę nominalnego PKB.
Ustawa wprowadziła, zamiast dotychczasowych części subwencji ogólnej, pojęcie potrzeb finansowych JST, które będą podlegać finansowaniu zwiększonymi dochodami z tytułu udziału w PIT i CIT, a w przypadku, gdy będą one niewystarczające - subwencją ogólną z budżetu państwa.
Pięć precyzyjnie skalkulowanych potrzeb samorządów
Nowe prawo o ustalaniu dochodów JST wyróżnia pięć rodzajów potrzeb samorządów:
- wyrównawcze,
- oświatowe,
- rozwojowe,
- ekologiczne,
- uzupełniające.
Ustawa zawiera metody kalkulacji wysokości tych potrzeb.
I tak potrzeby wyrównawcze będą ustalane dla JST, w której indywidualny wskaźnik zamożności jest równy określonej w ustawie procentowej wartości wskaźnika zamożności ustalonego odpowiednio dla danej kategorii JST, bądź niższy od tej wartości.
Globalna kwota potrzeb oświatowych ma być ustalana - co do zasady - analogicznie jak obecna część oświatowa subwencji ogólnej, czyli w oparciu o kwotę z roku poprzedniego z uwzględnieniem zmiany zakresu realizowanych zadań oświatowych.
Potrzeby rozwojowe mają być ustalane w podziale na poszczególne kategorie JST, co ma stwarzać możliwość bardziej precyzyjnego wspierania rozwoju poszczególnych kategorii samorządu.
Potrzeby ekologiczne mają być ustalane dla wszystkich JST, na terenie których znajdują się obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronione.
Potrzeby uzupełniające będą ustalane w wysokości odpowiadającej kwocie potrzeb uzupełniających z roku poprzedzającego rok budżetowy, zwaloryzowanej wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Znika "janosikowe", będzie inny mechanizm wyrównujący poziom dochodów JST
Nowe przepisy zawierają również mechanizm tzw. korekty zamożności, utrzymywany w związku z dużym zróżnicowaniem dochodowym JST, ale różniący się od obecnego "janosikowego". JST nie będą wpłacać do budżetu państwa „janosikowego” - korekta zamożności dokonywana będzie co do zasady poprzez obniżenie kwoty zwiększonych dochodów z PIT i CIT.
